فرمالدئید (Formaldehyde) که نام علمی آن متانال است، گازی با بوی تند و زننده‌ است که در سال ۱۸۵۹ توسط “الکساندر باتلر” کشف شد. این ماده از اکسایش متانول در دمای ۵۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد با استفاده از نقره به دست می‌آید.  

کاربرد فرمالدئید

استفاده از فرمالدئید در تولید انواع رزین، مواد چسبنده و پلاستیک به بیش از 60 سال می‌رسد. از کاربردهای دیگر این ماده شیمیایی می‌توان به استفاده در فرآوری نمونه‌های آناتومیک و پاتولوژیک، عامل ضد میکروبی در مواد آرایشی و بهداشتی، آفت کش در کشاورزی و تولید لباس‌های مقاوم در برابر چروک شدن اشاره کرد.  رزین‌ها شامل اوره-فرمالدئید، فنل فرمالدئید و ملامین- فرمالدئید است که در ساختمان سازی به کار برده می‌شوند همچنین رزین ملامین فرمالدئید در تهیه ظروف ملامین سازی استفاده می‌گردد.

اثرات مواجهه با فرمالدئید

فرمالدئید و محصولات آن، بیش از  5درصد از تولید سالیانه ناخالص ملی آمریکا را به خود اختصاص داده اند. طبق تخمین اداره کل ایمنی و بهداشت حرفه‌ای آمریکا بیش از 22میلیون نفر کارگر در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای درحال توسعه، با فرمالدئید مواجهه دارند.

این ماده در غلظت‌های پایین بوی زننده داشته و بخارات و محلول‌های آن محرک پوست و چشم است. مواجهه با بخارات فرمالدهید در غلظت خیلی کم (0.1 ppm) ممکن است باعث سوختن چشم، ریزش اشک و تحریک راه‌های تنفسی فوقانی گردد. در غلظت‌های بالا (10-20 ppm) سبب ایجاد سرفه، فشردگی قفسه سینه، افزایش ضربان قلب و احساس فشار در سر شود. مواجهه با غلظت 50-100 ppm نیز ممکن است سبب ادم ریه، پنومونیت یا مرگ شود. مواجهه شغلی به صورت مکرر در بعضی از کارگران ممکن است روزها، هفته‌ها و یا حتی ماه‌ها پس از مواجهه سبب ایجاد حساسیت شود. این حساسیت را ممکن است به صورت تحریک در چشم و راه‌های فوقانی تنفسی و یا واکنش‌های آسمی تجریه کنند.

فرمالدئید در پساب

سازمان محیط زیست آمريكا و سازمان بين‌المللي مطالعـه سـرطان ،فرمالدئید را بـه عنـوان “ماده سـرطان‌زاي محتمـل” شـناخته‌انـد. سـميت فرمالدئيـد بـراي ميكروارگانيسـم‌هـا، سـبب كـاربرد گســترده تــر روش‌هــاي شــيميايي و يــا بيولــوژيكي بــي‌هــوازي براي تصفيه آن شده است. با توجه به هزينه بـالاي روش‌هـاي شـيميايي و احتمـال توليـد محصـولات جـانبي سيسـتم‌هـاي بي‌هوازي معمول، در حال حاضر سيستم‌هاي تصـفيه و فنـاوري‌هاي نويني مانند MBBR و SBAR  ابداع شده اند.

SBAR از راكتور ناپيوسته متوالي با رشـد معلـق( (SBRبـه همراه يك  Riserداخلي تشكيل شده است. اين سيستم بـا سـيكل زماني مشخص، در يك راكتور منفـرد عمـل تصـفيه فاضـلاب را توسط گرانول انجام مي‌دهد و شرايط مطلـوبي از اخـتلاط تحت هوادهي و نيز اكسيژن رساني را ايجاد مي‌كند. لجن گرانوله خواصي از جمله سطح خارجي صـاف و مـنظم، چگـالي و تـراكم بالا، قابليت ته نشيني عالي، نگهداري بيومس بالا و قابليت تحمـل مواد آلي و نيتروژني را دارد.

MBBR سيستمي بيولوژيكي با رشد چسبيده است كـه در آن از بسترهاي سبك‌تر از آب برای رشد ميكروارگانيسم‌ها به صـورت بيـوفيلم اسـتفاده مـي‌شـود. تصـفيه فاضـلاب لبنيـاتي، كشتارگاه، فراوري و بسته بندي گوشت و تأسيسات پرورش طيـور و ماهي در اين سيسـتم مطالعـه شـدهاست. در مطالعه‌ای که بر رو روی بررسی کارایی این دو سیستم تصفیه در تصفیه فاضلاب فرمالدئید (قادری و آیتی 1393) انجام شد نتایج نشان هر دو سيستم براي تصفيه فاضلاب حاوي فرمالدئيد در غلظتهاي پايين مناسب هستند. در اين تحقيق، بيشترين راندمان حذف هر دو سيستم در فرمالدئيد ورودي  100 mg/Lبرابر %100بوده است.

منابع

1. نقاب، مسعود؛ احمد سلطان زاده، علیرضا چوبینه. 1389. بررسی شیوع علائم بیماری‌های تنفسی و اختلالات عملکرد ریه در مواجهه شغلی با فرمالدئید. فصلنامه سلامت کار ایران، دوره 7، شماره 2، (تابستان)، 55-63
2. زنده دل، رضوان؛ صدیقه حسین آبادی، آتنا رفیعی پور، زهره فضلی، نرگس وهاجی. 1395. تغییرات فاکتورهای خونی ناشی از مواجهه با فرمالدئید در کارگران کارگاه‌های ملامین سازی. مجله ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها، دوره 4، شماره 3، (پاییز)، 201-206
3. قادری، فرهاد؛ بیتا آیتی. 1393. بررسی کارایی سیستم‌های MBBR و SBAR در تصفیه فاضلاب سمی فرمالدئید. نشریه مهندسی عمران و محیط زیست. پیاپی 74، جلد 44، شماره 1، (بهار)، 99-107