نحوه انبارش مواد شيميايي

هنگام كار با مواد شيميايي در اثر سهلانگاري و عدم وجود تدابير ايمني و حفاظت ممكن است در اثر حادثه، موارد زير به وقوع بپيوندد:

آتشسوزي
انفجار
خروج مواد خورنده و سوزاننده
رهايي بدون كنترل گازها
پخش مواد جامد پودري
پخش مواد راديواكتيو

جابهجايي مواد شيميايي تابع پارامترهاي زير است:

حالت فيزيكي
خاصيت شيميايي
مقدار ماده مورد حمل
فاصله بين مبدا و مقصد

معمولاً حمل و نقل مواد شيميايي به دو صورت انجام ميشود:

پيمانهاي يا ناپيوسته (Batch): در اين روش مواد داخل مخازن و بشكهها قرار داده شده و به وسيله كاميون، راهآهن و يا كشتي حمل و نقل ميشود.
پيوسته (Continuous) : در اين روش مواد به وسيله تسمه نقاله و يا خطوط لوله انتقال داده ميشود.

ايمني انبارهاي مواد شيميايي

گرچه انبارها در حالت كلي به صورت روباز و مسقف ساخته ميشوند با اينحال در بيشتر صنايع بزرگ انبارهاي مواد شيميايي مسقف ميباشند. انبارهاي مسقف به سه دسته زير تقسيمبندي ميشوند:

انبارهاي مواد شيميايي و دارويي
انبارهاي مواد سوختني و نفتي
انبارهاي مواد خشك

نكات مهم در احداث انبارهاي مواد شيميايي عبارتند از:

بايد از سطح زمينهاي اطراف بالاتر باشد.
آبگير و نمناك نباشد.
ديوارها و سقفها بدون استثنا بايد از مصالح غيرقابل اشتعال ساخته شود.
كف انبار بايد با بتن مسلح ساخته شده و مقاوم باشد تا در برابر فشار وزن اجسام مقاومت كافي داشته باشد.
كف انبار بايد داراي شيب ملايم باشد تا در صورت شست و شو، پساب در نقاط مختلف آن تجمع نيابد.
فاصله بين انبارها بايد به گونهاي باشد كه ماشينهاي آتشنشاني به راحتي ميان آنها حركت كند.
درهاي انبار بايد از جنس فلز و سطح داخلي آنها صاف و بدون شكاف باشد.
پنجرههاي انبار بايد فلزي و مجهز به حفاظ و تور سيمي باشد.
درون انبارها بايد به نسبت حجم آن دستگاه تهويه و هواكش داشته باشد.
سيمكشي برق انبار شيميايي بايد توكار بوده و درون لولههاي مخصوص انجام گيرد. كليدها و پريزهاي و سيستمهاي روشنايي بايد از نوع ضد جرقه باشد.
لامپهاي روشنايي بايد داراي حفاظ با حباب باشد.
دستگاههاي حرارتي شعله باز نبايد در انبارهاي شيميايي بهكار رو.
انبار شيميايي بايد به وسايل و ابزار آتشنشاني مجهز باشد.
فواصل بين هر رديف از اجناس در انبارهايي كه عرض آنها بيش از 20 متر است، 2 متر در نظر گرفته شود.
در صورت تردد وسايل نقليه داخل انبار، ميبايد اگزوز آن مجهز به فيلتر ضد جرقه باشد.
نحوه چيدن بستهها بر روي هم، چيدمان بايد به شكل آجري باشد كه مهار لازم ايجاد شود.
فاصله بين رديفهاي كالا بايد حداقل 2 متر بوده و ارتفاع آن نبايد بيش از 5/4متر باشد.
فاصله كالاهاي ديوار جانبي حداقل 60 سانتيمتر باشد.
ارتفاع سقف كالا تا نزديكترين روشنايي نبايد كمتر از يك متر باشد.
در انبار شيميايي استعمال دخانيات اكيداً ممنوع است.
مواد ضايع بايد از انبار تخليه شود.
آبدارخانه يا محل استراحت نبايد درون انبار باشد.
اجناس موجود ميبايد با طبقهبندي و جداگانه انبار شود.
مواد شيميايي كه قابليت تبخير دارند و روي پوست بدن تاثير مي‌گذارند مانند برم، سولفوريك اسيد، هيدروكلريك اسيد و هيدروفلوئوريك اسيد بايد در محلهايي نگهداري شوند كه در آن جريان هوا مسدود نباشد. اگر اين مواد در قفسه قرار گيرند بايد هوا به طور آزاد در آن جريان داشته باشد و جداره‌هاي قفسه در مقابل نفوذ بخار اين مواد از ميان نرود.
مواد شيميايي كه با هم ناسازگارند، اگر در مجاورت هم قرار گيرند با هم به شدت واكنش مي‌دهند. بدين جهت بايد آنها را در آزمايشگاه از يكديگر جدا نگهداشت و هيچ زمان در تماس با يكديگر يا مجاورت با هم قرار نداد چون ممكن است باعث اتفاقهاي غيرمنتظره در انبار يا آزمايشگاه شوند.

نكات مهم در احداث انبارهاي مواد خشك عبارتند از:

بايد توجه شود كه نورگير اين نوع انبارها از شيشههاي مات باشد.
در قسمت بالاي انبار از دريچهها و تهويه استفاده شود.
انبارها بايد مجهز به سيستمهاي اعلام و اطفاء حريق باشد.
فشار آب درون لولههاي آتشنشاني آنها بايد 6 اتمسفر باشد.
فضاي انبار بايد غبارروبي شود و شيشهها و نورگيرها مجهز به تور سيمي مقاوم باشد.
نصب دستگاه آبفشان سقفي براي اينگونه انبارها ضروري است.

آيين نامه حفاظتي در مورد حمل و نقل مواد شيميايي

تمام لولهها و سيستمهاي انتقالي بايد طوري تعبيه شوند كه حداقل ميزان نشت را تضمين كند.
تمام فيلترها و قسمتهاي اتصال بايد طوري ساخته شود كه در موقع عبور قطعات و ذرات ناخواسته، يا بروز آودگي به هرگونه كه باشد، سيستم را قفل و از عبور ناخواسته مواد جلوگيري كند.
تمام نقاط جوشكاري شده خطوط انتقال سيالات در شهرها و ديگر اتصالات بايد در برابر نشت مقاوم باشند.
تمام لولهها و يا مخازن مواد بايد برحسب قوانين و مقررات كشوري و آييننامههاي مربوط در اين مورد رنگآميزي و علامتگذاري شوند.
تمام لولهها، فيتينگها و موارد مشابه استفاده شده در سيستم انتقال بايد مناسب با موادي باشند كه با آنها كار ميكنند و در تماس هستند.
دستگاههاي تنظيم فشار و يا كاهش فشار(شيرهاي فشارشكن) لازمه سيستمهاي شيميايي هستند كه با فشار كار ميكنند.
در جايي كه گردهاي بسيار نرم به وسيله دستگاههاي هوايي (پنوماتيك) كه قسمتهاي فلزي دارند انتقال داده ميشوند بايد قسمتهاي فلزي در تمام مسير انتقال از نظر هدايت الكتريك به يمكديگر و به زمين وصل باشند.
در جايي كه مايعات از مخزنهاي ذخيره به تانكرها و باركشها انتقال داده ميشوند بايد بدنه فلزي مخزن ذخيره و نيز بدنه باركش را به زمين متصل كرد.
نبايد مواد بسيار مخاطرهآميز از مناطق پرجمعيت عبور داده شوند.
علامت مخاطره آميز بودن مواد موجود در تانكر كاميون بايد به طور آشكار به جدار بيروني تانكر چسبانده شود.
اگر مواد شيميايي مخاطرهآميز ميان شهرها حمل و نقل شود، آييننامه ايمني وسايل حمل و نقل به همان شدت درون شهرها در بزرگراهها نيز ميبايد اجرا شود.
رعايت كليه نكات ايمني حمل و نقل(ترابري) براي انتقال مواد شيميايي مانند نصب علايم و نوشتههاي لازم روي محموله و ديگر احتياطهاي ايمني، الزامي است.
تمام كاميونها و وسايل نقليه براي جابهجايي مواد شيميايي بايد به سيم برقگير مجهز باشند.

فاصله كافي براي عمليات انبار كردن و بهطور كلي مقررات موضوعه جهت مواد قابل اشتعال و انفجار بايد بهطور كامل رعايت شود