مقدمه

این سند جهت بررسی روش های انتقال ویروس COVID-19 بر اساس آخرین یافته های بدست آمده در این حوزه، موازین و توصیه های احتیاطی برای پیشگیری و کنترل عفونت کرونا ویروس تدوین شده است.

راه های انتقال ویروس

عفونت های تنفسی از طریق قطرات در سایزهای مختلف می توانند منتقل شوند: وقتی که قطر ذرات قطره ای بیشتر از ۱۰-۵ میکرون باشد، به آن ها قطرات تنفسی گفته می شود و هنگامی که قطر آنها کمتر از ۵ میکرون باشد، به آن ها هسته قطرات گفته می شود. براساس شواهد موجود، ویروس COVID-19 در درجه اول از راه قطرات تنفسی و از طریق تماسی بین افراد منتقل می شود. در تجزیه و تحلیل ۷۵۴۶۵ مورد COVID-19 در چین، انتقال هوایی گزارش نشده است.

انتقال از طریق قطرات هنگامی که فرد در تماس نزدیک (با فاصله ۱ متر) با شخصی که علائم تنفسی (مثل سرفه یا عطسه) باشد، اتفاق می افتد. در واقع مخاط فرد (دهان و بینی) یا ملتحمه (چشم ها) در معرض این قطرات تنفسی بالقوه عفونی قرار می گیرد. در کل، انتقال ویروس COVID-19 می تواند با تماس مستقیم با افراد آلوده و تماس غیرمستقیم با سطوح موجود در محیط مجاور یا وسایل استفاده شده بر روی فرد آلوده (به عنوان مثال گوشی پزشکی یا دماسنج) رخ دهد.

انتقال هوابرد (هوایی) با انتقال از طریق قطرات متفاوت است، زیرا انتقال هوایی به حضور میکروب ها در هسته قطرات (ذرات با قطر کمتر از ۵ میکرون) اشاره دارد که می توانند برای دوره های زمانی طولانی در هوا باقی مانده و در فواصل بیش از ۱ متر به دیگران منتقل شوند.

در خصوص انتقال هوابرد (هوایی) COVID-19، ممکن است در انجام پروسیجرها و یا درمان های حمایتی که در حین آنها ذرات معلق در هوا (آئروسل) تولید می شود، انتقال یابد. شرایطی مانند: لوله گذاری داخل تراشه، برونکوسکوپی، ساکشن باز، تجویز درمان با نبولایزر، تهویه دستی قبل از لوله گذاری، قرار دادن بیمار در وضعیت prone یا رو به شکم، جدا کردن بیمار از ونتیلاتور، تراکئوستومی، تهویه با فشار مثبت غیر تهاجمی و احیاء قلبی – ریوی.

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد عفونت COVID-19 ممکن است منجر به عفونت روده شود و در مدفوع وجود داشته باشد. اگرچه تا به امروز تنها یک مطالعه، ویروس COVID-19 را از یک نمونه مدفوع کشت داده است. تاکنون هیچ گزارشی در مورد انتقال دهانی – مدفوعی ویروس COVID-19 ارائه نشده است.

کاربرد یافته های اخیر در مورد شناسایی ویروس COVID-19 در نمونه های هوایی

تا به امروز، برخی نشریات علمی شواهد اولیه ای مبنی بر شناسایی ویروس COVID-19 در هوا را ارائه داده اند و در همین راستا برخی از رسانه ها خبر داده اند که انتقال هوایی این ویروس رخ می دهد. باید توجه داشت که این شواهد اولیه بوده و برای تفسیر نیاز به دقت بیشتری دارند.

در همین راستا ژورنال پزشکی نیوانگلند ، در یکی از انتشارات اخیرش، میزان ماندگاری ویروس COVID-19 را ارزیابی کرد. در این مطالعه تجربی، ذرات معلق در هوا (آئروسل ها) با استفاده از سه جت نبولایزر تولید و تحت شرایط آزمایشگاهی کنترل شده، تغذیه شدند. این دستگاه پرقدرت بوده و شرایط طبیعی سرفه انسان را نمی تواند نشان دهد. علاوه بر این، یافتن ویروس COVID-19 در ذرات آئروسل معلق در هوا تا ۳ ساعت بیانگر موقعیت های بالینی که در آن پروسیجرهای تولیدکننده آئروسل رخ می دهد، نیست زیرا در این مطالعه از روش القایی تولید آئروسل استفاده شد.

گزارش هایی از محیط هایی وجود دارد که در آن بیماران COVID-19 علامت دار پذیرفته شده اند اما هیچ COVID-19 RNA در نمونه های هوایی آن ها تشخیص داده نشده است. همچنین مطالعات دیگری جهت ارزیابی حضور COVID-19 RNA در نمونه های هوا انجام شده اند اما نتایج آنها هنوز در مجلات منتشر نشده است. علاوه بر این، توجه به این نکته مهم است که تشخیص RNA در نمونه های محیطی بر اساس سنجش های مبتنی بر PCR، لزوماَ نشانگر ویروس زنده قابل انتقال نیست. برای تعیین این که آیا ویروس COVID-19 از طریق هوایی منتقل می شود یا نه، باید نمونه‌های هوایی اتاق بیماری که در آن هیچ پروسیجر یا درمان حمایتی تولید کننده ذرات معلق در هوا (آئروسل) انجام نمی شود، بررسی گردد. علاوه بر این در صورت حضور شواهد۵، مهم است که بدانیم آیا ویروس، زنده یافت شده است و چه نقشی در انتقال می تواند داشته باشد.

نتیجه گیری

براساس شواهد موجود، از جمله انتشارات اخیر ذکر شده در بالا، WHO احتیاطات قطره ای و تماسی را برای افرادی که مراقبت از بیماران COVID-19 انجام می دهند، توصیه می کند.

بر اساس ارزیابی خطر WHO احتیاطات هوابرد (هوایی) را در مورد شرایط و موقعیت هایی که در آنها پروسیجرها و درمان های حمایتی تولیدکننده ذرات معلق در هوا (آئروسل) انجام می شود، پیشنهاد می کند که البته این توصیه ها با سایر رهنمودهای ملی و بین المللی (نظیر گایدلاین های انجمن مراقبت های ویژه پزشکی اروپا و انجمن مراقبت های ویژه پزشکی استرالیا، کانادا و انگلستان) هم سازگار است.

در عین حال، سایر کشورها و سازمان ها از جمله مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده و مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های اروپا، اقدامات احتیاطی هوابرد (هوایی) را برای هر موقعیتی که شامل مراقبت از بیماران COVID-19 باشد، توصیه می کنند و استفاده از ماسک های پزشکی N95 ،FFP2 یا FFP3 را به عنوان یک گزینه قابل قبول و در صورت کمبود رسپیراتور توصیه می کنند.

در کل توصیه های فعلی WHO، استفاده منطقی و مناسب از همه اجزای PPE به طور کامل در کنار رفتار صحیح و دقیق کارکنان مراقبت های بهداشتی به ویژه در روش های بیرون آوردن PPE و اقداماتی که به بهداشت دست نیاز دارد، تأکید دارد. WHO همچنین بر آموزش کارکنان در مورد رعایت این احتیاطات، تهیه و دسترسی کافی به PPE و سایر لوازم و تجهیزات مورد نیاز تأکید می کند.

WHO همچنان بیشترین تأکید را بر اهمیت رعایت مکرر بهداشت دست، ضد عفونی نمودن محیط و حفظ فاصله های فیزیکی و جلوگیری از تماس نزدیک و محافظت نشده با افراد مبتلا به تب یا علائم تنفسی دارد.

تهیه و تنظیم: دکتر حمیدرضا خانکه، دکتر شکوفه احمدی، زویا هادی نژاد، زهرا مهر آئین، دکتر مریم نخعی