چشم به عنوان یکی از مهم ترین ابزار های ارتباطی فرد با محیط پیرامون خویش، نقش مهمی در ادراک و کارایی و حفظ ایمنی افراد در محیط‌های شغلی ایفا می‌کند. به همین دلیل یکی از ضروری ترین بخش های معاینات پیش از استخدام و دوره ای طب کار هم چنین معاینات باز گشت به کار پس از حوادث منجر به آسیب چشم و سر، بررسی ویژگی‌های بینایی فرد میباشد. مطالعات زیادی در راستای تعیین رابطه بین نقائص بینایی و بروز حوادث انجام شده است. در بررسی های صورت گرفته مشخص شده که تقریبا ۱/۳ کارگران استاندارد های لازم بینایی شغل مورد نظر را ندارند و در مطالعه دیگری که در جمعیت بزرگی از کارگران در آمریکا انجام شد مشخص شد که افرادی که استاندارد های لازم بینایی آن شغل را ندارند ۲۰ درصد بیشتر از سایرین دچار حادثه می شوند. در بررسی مورد- شاهدی دیگری نیز نتایج نشان داد افرادی که زیر استانداردهای لازم بینایی هستند بیشتر دچار حوادث جدی در محیط کاری می‌شوند. آن چه که در کل از مطالعات حاصل می‌شود همگی اشاره به این موضوع می‌کنند که حفظ استانداردهای بینایی وی‍ژه هر مهارت، یکی از مهم ترین قسمت های هر برنامه پیشگیری از حوادث شغلی می باشد.
اهمیت ارزیابی بینایی در طی معاینات طب کار برای کارگر و کارفرما شامل موارد زیر میباشد.
۱- ارزیابی پیش از استخدام و دوره‌ای افراد از نظر کفایت بینایی باعث می‌شود افرادی که نقص بینایی غیر قابل درمان دارند در مشاغلی قرار بگیرند که متناسب با توانایی ایشان است.
۲- بهبود وضیت بینایی باعث بهبود کارایی و تولید، کاهش حوادث و در نتیجه کاهش هزینه ها و غیبت از کار می‌شود.
۳- ثبت جزییات بینایی کارگر در بدو استخدام، پایه ای برای ارزیابی مشکلات پس از حوادث و یا بیماری‌های شغلی میباشد که در مبحث پرداخت دیه و غرامت کاربرد فراوان دارد.
۴- نقائص بینایی با گذر زمان معمولا به سمت بدتر شدن می‌روند و با معاینات دوره‌ای و کشف این موارد و برقراری تناسب بین فرد و کارباعث ارتقاء کارایی فرد و سیستم می‌شود.
بر اساس مطالب ذکر شده ارزیابی توانایی‌های بینایی افراد به عنوان قسمتی از معاینه کامل چشم و یا استفاده از متدهای غربالگری در کلیه مشاغل توصیه می‌شود و اولین قدم در این راه تعیین استاندارد های بینایی برای هر شغل میباشد که به این منظور باید هر مهارت مورد ارزیابی و آنالیز دقیق قرار بگیرد.
تعیین استاندارد های بینایی:
مهارت‌های مختلف، نیازهای مختلف بینایی را می‌طلبد و فرد داوطلب برای شغل مذکور باید استانداردهای لازم را داشته باشد. مهمترین این وی‍ژگی‌ها شامل حدت بینایی، میدان بینایی، قدرت افتراق رنگ‌ها، دید عمق و درک کنتراست میباشد که بر اساس شغل نیاز به هر کدام از این مختصات بینایی متفاوت میباشد.
حدت بینایی :
تعیین حدت بینایی ،اندازه‌گیری توانایی فرد برای دیدن اجسام ثابت با کنتراست بالا میباشد و نقص آن به معنی از دست دادن توانایی دیدن تصاویر به صورت واضح میباشد. حدت بینایی توسط فاکتورهایی از قبیل نور، کنتراست، رنگ،مدت زمان دید، درخشندگی، اشکالات انکساری، اندازه مردمک، توجه ،هوش، خستگی، حالات هیجانی،کدورت قرنیه، لنز و زجاجیه، بیماری‌های شبکیه و عصب بینایی مانند رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و کوریورتینیت قرار می‌گیرد.
حدت بینایی اکثرا توسط چارت‌های اسنلن اندازه‌گیری می شود که برای سنجش بینایی دور و نزدیک طراحی شده است و نتیجه به صورت یک کسر ارائه می‌شود. به عنوان مثال دید ۲۰/۴۰ به این معنا میباشد که کوچکترین تصویر قابل تشخیص توسط فرد آزمایش شده دو برابر اندازه استاندارد میباشد به عبارتی دیگر خط مذکور توسط فرد با بینایی نرمال در فاصله ۴۰ فوتی قابل تشخیص میباشد در حالی که فرد مورد نظر آن را در فاصله ۲۰ فوتی می‌تواند بخواند.
حدت بینایی به عنوان شاخص اولیه ارزیابی صحت بینایی فرد در نظر گرفته می‌شود اما باید به این نکته توجه داشت که حدت بینایی تنها دید مرکزی را ارزیابی می‌کند و سایر شرایطی که قسمت های محیطی شبکیه را در گیر می‌کند نشان نمی‌دهد. بنابراین حدت بینایی تنها یکی از شاخص‌ها بوده و نباید به سلامت کلی چشم و بینایی اطلاق شود.
میدان بینایی:
در فرد سالم با بینایی دو چشمی محدوده نرمال میدان بینایی ۱۹۰ درجه افقی و ۱۲۰ درجه عمودی میباشد. در شبکیه فوآ مسئول دید مرکزی بوده و حداکثر حساسیت بینایی نسبت به جسم ثابت وخواندن و شناسایی اجسام در این ناحیه میباشد. اما درک حرکت، تعقیب هدف و تداوم توجه همگی نیازمند دید محیطی دقیق می‌باشند که اطلاعات بینایی آن از طریق نواحی اطراف فووا (پارا فووال) به مغز ارسال می‌شود.
شایع‌ترین علل محدود کننده میدان بینایی شامل کاتاراکت (آب مروارید)، گلوکوم (آب سیاه)، اختلالات شبکیه و سن میباشد. شیوع کاهش میدان بینایی در سنین ۶۰-۱۶ سالگی در حدود ۳٫۵-۳ درصد بوده در حالیکه بالای سن ۶۵ سال به ۱۳ درصد می‌رسد. بیشتر بیمارانی که دچار اختلالات دید محیطی و میدان بینایی هستند دید مرکزی مناسب را حفظ می‌کنند. 
درک کنتراست:
تصاویر قبل از اینکه از پس زمینه خود غیر قابل افتراق شوند تا چه حد می‌توانند محو شوند؟ اجسام تنها با کنتراست کافی از پس زمینه خود قابل افتراق می‌باشند و ارزیابی توانایی چشم برای دیدن اجسام با کنتراست پایین یک فاکتور حساس جهت ارزیابی سیستم بینایی افراد میباشد. در بسیاری از موارد مانند آب مروارید قبل از اینکه حدت بینایی تحت تاثیر واقع شود حساسیت کنتراست کاهش پیدا می‌کند. شرایطی که باعث کاهش حساسیت کنتراست می‌شوند شامل کاتاراکت (آب مروارید)، گلوکوم (آب سیاه)، آمبلیوپی (تنبلی چشم)، د‍‍‍ژنراسیون ماکولا، کراتوکونوس و نوریت اپتیک میباشد.
در بالغین حساسیت کنتراست توسط چارت‌هایی با نوارهای روشن و تاریک مورد بررسی قرار می گیرد که هرچه نوارها به هم نزدیک‌تر می‌شوند کنتراست بین نوارها کاهش پیدا می‌کند. آن چه کاربرد بالینی حساسیت کنتراست رابه خصوص در زمینه‌های شغلی قابل تامل می‌کند عدم وجود استاندارد های تعریف شده میباشد. 
دید عمق :
درک ابعاد یک جسم دردید دو چشمی نسبت به دید تک چشمی بیشتر میباشد. محل قرارگیری هر چشم در جمجمه نسبت به چشم دیگر متفاوت است در نتیجه شبکیه در هر چشم تصویر تصویر متفاوتی – هر چند اندک – نسبت به چشم مقابل دریافت می‌کند و در نهایت وقتی این دو تصویر با هم در مغز ادغام می‌شود درک فرد از عمق و ابعاد آن جسم افزایش پیدا می‌کند. درک عمق در مشاغلی ازقبیل کارکنان بازرسی، اپراتور ماشین‌ها و تجهیزات متحرک اهمیت خاص خود را پیدا می‌کند.
دید رنگ:
سلول‌های شبکیه‌ای مسوول دید رنگی مخروط‌های rod و con میباشد. مخروط‌های Con در بخش مرکزی شبکیه قرار داشته و حاوی پیگمان‌های رنگی آبی، قرمز و سبز می‌باشند اما مخروطی های rod خارج از بخش مرکزی شبکیه بوده و در نور کم فعال می‌باشند.
اختلالات افتراق رنگ به دو صورت ارثی و اکتسابی می‌باشند. موارد ارثی بیشتر اختلال در تشخیص رنگ های سبز-قرمز را دارند در حالیکه در موارد اکتسابی بیشتر طیف رنگی زرد-آبی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. از علل ایجاد کننده موارد اکتسابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– داروها مانند آنتی بیوتک ها، دارو های شیمی درمانی، دارو های قلبی عروقی و ضد مالاریا
– گلوکوم
– رتینوپاتی دیابتی
– رتینوپاتی هایپرتانسیو
– کاتاراکت
– مواجهات شغلی: تولوئن، حلال ها، فرمالدئید و PCE مصرفی در خشکشویی ها
اختلالات دید رنگ به دو گروه عمده تقسیم می شود:
۱- آنومالوس
۲- دی کروماس
در نوع آنومالوس اختلال حساسیت مخروطی‌ها در یک یا دو فتوپیگمان وجود دارد و دو حالت با ضعف غالب سبز و یا ضعف غالب قرمز تعریف شده است و آن چه در جمعیت شیوع بیشتری دارد نوع اول یا همان deuteranope (green week) میباشد اما در نوع دی کروماس فقدان کامل یک فتوپیگمان را داریم که این نوع نادر بوده و کمتر از یک درصد موارد را شامل می شود.
تست های متعددی جهت غربالگری اختلالات دید رنگ ارثی و اکتسابی وجود دارد. ایشی هارا یکی از تست‌هایی است که به وفور استفاده می‌شود و اختلالات سبز-قرمز را نشان می‌دهد. این تست شدت اختلال را نشان نمی‌دهد و با توجه به این نکته که در انواع شغلی اختلالات دید رنگی ناشی از مواجهات محیط کار بیشترطیف رنگ زرد-آبی متاثر می شوند جهت غربالگری در محیط های شغلی با مواجهات ذکر شده کارایی لازم را ندارد.
نوشته شده توسط “دکتر لیلا سادات بهاءالدینی متخصص طب کار ”
