طبيعت و محيط زيست موهبتي خداوندي است كه از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرايط هماهنگي كه در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حيات به آن وابسته است به وجود می آید. محيط زيست، محل زندگي و تأمين كننده اصلي ترين نيازهاي انسان است و پديده اي مي باشد كه هر روز بر اهميت آن افزوده ميشود. اهمیت جهانی محیط زیست از حضور عناصر مختلف تشکیل دهندۀ یک سیستم به صورت یکپارچه در تشکیل سیستم ناشی می شود. به این معنی که هر کسی حق دارد از جو، آب و هوا و تنوع زیستی بهره مند گردد .
آلودگیهای زیست محیطی از چالش های اصلی و مهم جهان، به ویژه جهان اسلام است. آلودگی محیط زیست، پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب و هوا، خاک یا زمین است، به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده، گیاهان، آثار یا ابنیه مضر باشد، تغییر دهد. هدف پژوهش حاضر بررسی آلودگیهای زیست محیطی در کشورهای جهان اسلام است. در این پژوهش، با رویکرد توصیف تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی، اطلاعات لازم از منابع مرتبط، به صورت هدفمند گردآوری، مقوله بندی، تحلیل و در نهایت مقایسه گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که کشورهای جهان اسلام با چالشها و آلودگیهای زیست محیطی مختلفی روبه رو هستند. همچنین، نرخ بسیار سریع رشد شهری در منطقه و تمرکز جمعیت در مناطق شهری منجر به افزایش آلودگی هوا می شود. علاوه بر آن، فرایندهای صنعتی، دفع نامناسب زباله های جامد و خطرناک، تولید گازهای کارخانه ای توسط وسایل نقلیه و سوخته شدن سوخت به منظور تولید برق در نیروگاهها، از منابع اصلی آلودگی هستند و با رشد تکنولوژی، مصرف گرایی، شهرنشینی و زندگی ماشینی، بیش از پیش به آلودگیها و مشکالت زیست محیطی شهرهای جهان و همچنین جهان اسلام میافزاید و در نتیجۀ آن، نگرانی های انسان معاصر در مواجهه با اين چالش های بحراني مضاعف می گردد.

اسلام و محیط زیست

نظام اخلاقی اسلام از ظرفیت بالایی براي کاهش بحران و تخریب محیط زیست برخوردار است. هدف اساسی این نظام تغییر در نگرش انسان، نسبت به آنچه در اختیار دارد، است تا به این فهم و ادراك عمیق برسد که او امانتدار است و امکانات و منابع طبیعی و زیست محیطی را که براساس مصالحی در اختیارش قرار داده شده، فقط در جایی میتواند استفاده کند که مالک حقیقی آن اجازه دهد و همۀ ابعاد فردي، اجتماعی، انسانی و غیرانسانی استفاده از منابع زیست محیطی را باید در نظر بگیرد. پس، حق ندارد با طبیعت رفتارهایی داشته باشد که منجر به تخریب آن می شود.

سیمای محیط زیست در جهان اسلام

متأسفانه امروزه مشکالت محیط زیست که از پیشرفت اقتصاد صنعتی ناشی شده، رفته رفته کشورهاي اسلامی را با دشوارهایی روبه رو کرده است. از زمان خاتمه جنگ جهانی دوم تاکنون، رشد سریع مراکز شهري، شهرهاي جدیدي را ایجاد کرده است که اغلب مراکز ملی آن مناطق به شمار می روند. رشد این شهرها عامل رکود شهرهاي دیگر شده است.

راهکارهای مواجهه با آلودگیهای زیست محیطی

راهكار نهايي اين بحران و ايجاد روحية مسئوليت پذيري براي حفاظت از محيط زيست، توجه به تعاليم ديني و رهنمودهاي اسلامی است. از منظر قرآن كريم مالك و خالق يگانه، طبيعت و مخلوقات خداست. انسان خليفه خدا بر روي زمين است. خليفه و نماينده بودن انسان به طور طبيعي اقتضا میکند كه تصرف او در زمين همانند تصرف امانتدار در امانت باشد.

راهکارهای کاهش آلودگی هوا

کاهش آلودگی هوا نیازمند یک حرکت همگانی است که مشارکت هماهنگ مردم و دست اندرکاران را به طور مستمر می طلبد. در اینجا به برخی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا اشاره می کنیم: آموزش حفظ محیط زیست، اعتدال و ارتقای فرهنگ زیست محیطی جامعه، محدودیت استفاده از تردد اتومبیل های شخصی در خیابانها و توسعه وسیله نقلیه عمومی، عدم تمرکز کارهای اداری در پایتخت، افزایش سرانه فضای سبز، انتقال صنایع و کارخانجات و کارگاههای آالینده هوا به خارج از شهر، گسترش فرهنگ استفاده از مترو، تبدیل سوخت بنزین به گاز طبیعی، به حداقل رساندن تولید زباله، ایجاد آبنما و فواره برای جذب گردوغبار، ارزیابی محیط زیستی تمامی طرحهای عمرانی و توسعه شهری، استفاده از بنزین بدون سرب، نصب فیلترهای مخصوص برای جلوگیری از انتشار دود و گردوغبار در کارخانهها، ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها، معاینه فنی اتومبیلها هر سه ماه یکبار و تعویض اتومبیل های فرسوده با اتومبیلهای جدید از عوامل کاهش آلودگی هوا هستند