چکيده

تلاش سيستم مديريت HSE پرداختن به محيط هاي کاري است که در آن تمامي خطرات شناسايي شده در ايمني، بهداشت و محيط زيست را کنترل کند و محاطراتي را که سلامت فرد را در پروژه هاي اجرايي و محيط هاي کاري تحت تأثير ميدهد کاهش دهد، بر همين اساس تحقيق حاضر با هدف “بررسي عوامل مؤثر بر ارتقاء سطح مهارت هاي مدير پروژه در اجراي محيطي ايمن به اين موضوع پرداخته است. نتايج نشان ميدهد بين ارتقاء سطح مهارت هاي مدير و سطح آموزش ، به کارگيري روش صحيح و به کارگيري تجربه رابطه مستقيم وجود دارد به اين معنا که هر چه سطح آموزش ، به کارگيري روش صحيح و استفاده از تجربه ارتقاء يابد سطح مهارت مدير پروژه در فراهم سازي محيطي ايمن در کار ارتقا مي يابد و نسبت ايمني محيط کار افزايش مي يابد.

مقدمه

همزمان با انقلاب صنعتي و رشد فزايندة صنعت و تکنولوژي حضور و نقش نيروي انساني به عنوان مهمترين دارايي صنايع و تکنولوژي به شمار مي رود، همين امر لزوم توجه به نيروي انساني، را در صنايع و محيط هاي کاري چند برابر ميکند، در رابطه با همين امر، برخورداري از محيط ايمن در صنايع ، کارخانجات و اقسام پروژه ها نه تنها در پيشبرد اهداف مديران و سازمان نقش مؤثري دارد بلکه در پايداري و تداوم صنايع و نيروي انساني نيز از موارد مهم مي باشد، با وجود اين امروزه حوادث ناشي از کار بخشي جدايي ناپذير از صنعت به شمار مي رود به طوري که اين موضوع از منظر ايمني و بهداشت در سطح جهاني همواره مورد توجه محققان قرار گرفته است.

اين حوادث علاوه بر سلامت جسماني، سلامت رواني فرد را نيز تحت تأثير قرار ميدهد و با تحميل هزينه و صرف زمان ، خسارت هايي را به کارگر وکارفرما وارد ميکند مطالعات انجام شده در اين رابطه نشان ميدهد ميزان حوادث با رشد صنايع افزايش مي يابد و به همين دليل محققان سعي کردند راهکارهايي براي کاهش حوادث در محيط هاي کاري بيابند، که ميزان حوادث و پيامدهاي حاصل از آن را بر انسان کاهش دهند، به همين منظور، سيستم مديريت يکپارچه بهداشت ، ايمني و محيط زيست (HSE) براي جلوگيري و کاهش آسيب ها و خسارت هاي وارده بر کارگر و گارفرما و محيط زيست ، در سال (١٩٩٧)، توسعه يافت ، مطالعات تجربي نشان مي داد که پرداختن به برنامه هاي جداگانۀ ايمني، بهداشت و محيط زيست نمي تواند مفيد واقع شود، سيستم مديريت ايمني، بهداشت و محيط زيست ابزاري براي کاهش تأثيرات ناخوشايند صنعت بر انسان ها و دنياي آنها مي باشد، اين سيستم با شفاف سازي مسئوليت ها و فعاليت ها، رفتارهاي مديران و کارکنان را نظامند کرده و به عنوان قالبي براي عملکرد آنان عمل ميکند، سيستم مديريت HSE حوادث را با استفاده از ابزار آناليز و ريشه يابي ميکند، سپس با بررسي جامع در مورد شرايط يک محيط کاري، راه حل هايي براي جلوگيري و يا به حداقل رساندن حوادث ارائه ميدهد، البته بايد در نظر داشت که در هر محيط کاري، سيستم مديريت HSE بايد با شرايط محيط و نوع فعاليت و حوادث متناسب باشد، با توجه به اين امر مشخص شده است که نوع سيستم مديريت HSE به طور قابل ملاحظه اي با ميزان حوادث و جراحات حاصل از آن در ارتباط است اهمتي يک سيستم مديريت HSE زماني مشخص مي شودکه به بررسي آمار و حوداث و هزينه هاي تحميل شدة مرتبط با آن پرداخته شود، محمدفام و همکاران ١ در سال ٢٠١٢ انجام داده اند متذکر ميشوند که در هر سال ١٢٥ ميليون حادثه در سراسر جهان اتفاق مي افتد که هزينه بسياري بالايي را در بردارد. بررسي ها نشان ميدهد ميزان حوادث در بين مشاغل متخلف ، مربوط به پروژه هاي عمراني و توليدي مي باشد، به دليل مشکلات مربوط به عدم استقرار سيستم هاي مديريت HSE و نبود مطالعات جامع و کارآمد در کشورهاي در حال توسعه مانند ايران ، مطالعه در زمينۀ اثرات عملکرد استقرار سيستم هاي مديريت در HSE صنايع مختلف مورد نياز است با توجه به شرايط موجود و اهميت موضوع پژوهش حاضر با هدف “بررسي عوامل مؤثر بر ارتقاء سطح مهارت هاي مدير پروژه در اجراي محيطي ايمن ” را مورد بررسي قرار داده است .

خط مشي HSE

بهبود اهداف نياز به توسعه و ايجاد ارتباط از طريق خط مشي HSE دارد. رويکرد HSE تعيين کنترل بالاترين فعاليت هاي مؤثر هر گروهي در مورد HSE و کاربرد آن در واحدها و کنترل استانداردها براي برقراري اصول HSE، استراتژي ها و برنامه هاي عملياتي است . اين خط مشي سازمان را در ايجاد منافع برنامه توسعه پايدار با متمرکز شدن روي ايمني، بهداشت و محيط زيست با به کارگيري احتياط هاي لازم ياري ميدهد. رويکرد ها سعيدر کاهش شدت ريسک هاي منفي و پيامدهاي ناشي از خطرات دراند و سبب مي شود که مديريت و کارکنان ديدگاه و مهارهايشان نسبت به ايمني ارتقاء يافته که در نهايت به بهبود شرايط کار و کاهش خطرات موجود منجر مي شود و باعث مي شود ايمني محيط کارگاه به يک سطح قابل قبول برسد. رعابت اصول HSE در طول چرخه عمر پروژه به عنوان يک وظيفه اوليه در سازمان مي تواند منجر به افزايش راندمان پروژه و رضايت مندي ذي نفعان پروژه مي گردد.

H.S.E

Hse برگرفته از سه کلمه بهداشت ، ايمني و محيط زيست مي باشد.سيستم مديريت بهداشت ايمني و محيط زيست يک نظام مديريتي را شامل مي شود که با تغيير رويکرد پويا و پيشگيريانه نسبت به ريسک هاي بهداشتي، ايمني، محيط زيست به صورت جامع ، يکپارچه و فراگير به مديريت ريسک ها در تمامي سطوح فعاليت و زندگي افراد مي پردازد، اين سيستم از يک نقشۀ راه برخوردار است که از سه مؤلفه تشکيل شده است که با اجرا و تکميل هر سه مؤلفه وقوع رويدادها و تعداد مخاطرات بهداشتي، ايمني و زيست محيطي کاهش پيدا ميکند از سوي ديگر، محيط صنعت وتکنولوژي امروزه در عصري رقابتي قرار گرفته است ، به طوري که ميزان رشد سريع صنايع ، تحولات تکنولوژيک و تغير در الگوهاي مصرف و نيازهاي بازار موجب شده است ، انتظارات جامعه افزايش يافته و مسئوليت هاي اجتماعي مديران و سازمانها در عرصه رقابت را روز به روز بيشتر شود، شرط بقاء درچنين محيطي برخورداري از مزيت هاي رقابتي د رسازمان است . تحقق اهداف سازمان درحوزه رقابت پذيري, پرداختن به موضوعات ايمني ١ بهداشت ٢و محيط زيست ٣ را به يکي از اولويت هاي سازمان هادر تجارت امروز تبديل نموده است . اساسا واژه سلامت در سه سطح زير تعريف شده است :

ــ سطح : بهداشت کار

ــ سطح : طب کار

ــ سطح خدمات پرستاري و توان بخشي مرتبط با کار

سطح يک به لحاظ تقويت نمودن مباحث پيشگيرانه در صنعت ، در ساختار HSE انجام وظيفه مي نمايند، عوامل زيان آور محيط کار، شامل : ١-عوامل زيان آور فيزيکي؛ ٢- عوامل زيان آور شيميايي

٣- عوامل زيان آور بيولوژيکي؛ ٤- عوامل زيان آور ارگونوميکي؛ ٥- عوامل زيان آور مکانيکی

شاخص هاي ايمني :

١ (FTL) يا حادثه اي ناشي از کار که منجر به مرگ شود؛

٢ (LTI) حادثه اتلاف وقت و يا هر حادثه ناشي از کار که باعث شود شخص حادثه ديده به مدت يک شيفت کاري تمام و يا بيش از يک روز درمحل کار خود حاضر نباشد معادل يک LTI

مي باشد.

٣ (MTO و يا هرگونه جراحت ناشي از کار که فرد حادثه ديده به پزشک مراجعه مي نمايد و يا به عبارت ديگر حادثه ديده پس از معاينه توسط پزشک به محل کار خود باز گشته و فعاليت عادي روزانه خود را ادامه ميدهد

٤ (RWTC) حادثه اي که بر اثر آن فرد حادثه ديده نمي تواند کار روزانه خود را انجام بدهد ولي کارهاي سبک به وي محول مي شود بعنوان مثال کارگر سکو به دليل ضرب ديدگي انگشت مدتي کار اپراتوري راديو را انجام ميدهد

٥ (RCRD) يا کليه حوادث قابل گزارش مي باشد

ايمني

در جوامع صنعتي و محيط کارهاي صنعتي نمي توان به طور قطع تأمين ايمني را به شکل قطعي در نظر گرفت ، به زعم بسياري از محققان و پژوهشگران ايمني يک امر نسبي است از اين رو تأمين ايمني مطلق ، در محيط کار قابل دسترسي نمي باشد، با وجود اين مي توان از ايمني به عنوان يک روش مقابله با خطرات در برابر حوادث احتمالي ياد به کار گرفت . HSE يا ايمني، بهداشت کار و محيط زست به بررسي شناسايي حوادث احتمالي محوطه و اطراف کارگاه عمراني مي پردازد تا بتواند با پيشگيري هاي به عمل آمده و راهکارهاي ارائه شده به حفظ جان و سلامت افراد و مانع از خسارت و صدمه ديدن تجهيزات و ماشين آلات اعم از داخل و خارج کارگاه ، از قبيل افراد در حال تردد، ساکنين مجاور کارگاه و در نهايت تأسيسات شهري بپرازد و شرايطي را پديد آورد تا ميزان مخاطرات ايمني را به حداقل برساند. بديهي است راهکارها و برناه هاي مهندسين در HSE در کليه فرايندهاي توليد، طراحي و ساخت ، راه اندازي، بهره برداري و در نهايت برچيدن کارگاه در نظر گرفته مي شود. در همين راستا مهندسين HSE قبل از آغاز پروژه به مطالعه و بررسي تمامي جوانب و حوادث احتمالي پروژه مي پردازند تا با ايجاد هماهنگي ها و اطمينان حاصل کردن از حداکثر ايمني در کارگاه و مديريت بر نحوه دفع و بازيافت پسماندها براي به حداقل رساندن ضايعات و نخاله هاي کارگاه آسيبي به محيط زيست وارد نکنند و يا اجراي صحيح و ثمر بخش فعاليت هاي HSE و نظارت هاي لازم از ايجاد وقفه در روند پيشرفت پروژه جلوگيري شود و در عين حال لطمه اي به محيط زيست نيز وارد نشود. از اين رو مهندسين براي رسيدن به حداکثر ايمني درپروژه ها، شناسايي حوادث موجود و ارائه راهکارها براي بهبود بخشيدن به شرايط کارگاهي به ارزيابي ريسک که خود مبحث و علم پيچيده اي است روي آورده اند.

همانطور که قبلا نيز اشاره شد، ايمني نمي تواند به شکل مطلق حاصل شود، از اين رو مي توان گفت ايمني عبارت است از، ميزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعريف علمي ايمني آمده است ، در واقع شرايطي است که داراي پتانسيل رساندن آسيب به کارکنان ، تجهيزات و ساختمانها، از بين بردن مواد يا کاهش کارايي در اجراي يک وظيفه از پيش تعيين شده مي باشد. هنگامي که خطر

١وجود دارد امکان وقوع اثرات منفي ياد شده وجود خواهد داشت .کلمه خطر٢ گوياي قرارگرفتن درمعرض يک خطر است ، يه اين ترتيب ايمني متضاد بوده است ، و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محيط کار ميباشد. ايمني به طور صد در صد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هيچگاه حاصل نخواهد شد از اين روست که گفته مي شود ايمني حفاظت نسبي در برابر خطرات است . در استاندارد ايزو٥ واژه ايمني به صورت زير تعريف شده است : حالتي که در آن احتمال خطر آسيب (به اشخاص ) يا خسارت مادي، به ميزان قابل قبول محدود شده باشد. همان گونه که از تعريف فوق مي توان دريافت ، ايمني يک امر نسبي است و نمي توان ايمني مطلق را در محيط کار تامين کرد. بلکه ايمني مجموعه شرايطي است که ميزان مخاطره ي مربوط به سلامتي را حداقل برساند. تعريف ديگري در استاندارد ايزو٦ ارائه شده است که استاندارد هاوسس ٧ نيز دقيقا از همان تعريف استفاده کرده است .

اين تعريف بسيار مشابه تعريفي است که در استاندارد ايزو٨ آمده است : ” عدم وجود مخاطره ي غير قابل قبول آسيب ” در اين تعريف نيز رفع کامل مخاطره آسيب مطرح نشده است بلکه اجتناب از

مخاطره بالا و غير مجاز مد نظر است . ايجاد فرهنگ ايمني ممکن است براي محکوم کردن عادت هاي بد عمومي بکار رود و يا مزاياي احتياطي را نشان دهد و يا تضمين کننده اطلاعات و اندرزها وتعاليم سالانه هزاران سانحه شغلي مرگ آور که در کشور اتفاق مي افتد باشد. در حالي که بسياري از اين حوادث با اعمال مديريت صحيح و کاربردي و ايجاد امکانات آموزشي لازم براي پرسنل ، صرف هزينه هاي مختصر حفاظتي براي ايمني ابزار و محيط کار قابل پيشگيري باشند. براي دستيابي به نتايج مطلوب و قابل قبول لازم است که مديران را بوسيله آموزش هاي کوتاه مدت و بلند مدت با اين واقعيت آشنا کرد که رفتار آن ها تا چه حد پرسنل را تحت تاثير قرار ميدهد، و اين امر مي تواند وسيله بسيار موثر در دستيابي به نتايج حاصل از کاهش حوادث باشد و همچنين مديران موظف اند با برقراري آموزش هاي لازم براي پرسنل به خصوص پرسنل جديد آن ها را با امور ايمني و چگونگي رعايت قوانين و مقررات در حين کار آشنا کرده و ايجاد يک سيستم صحيح ارتباطي کمک بسيار بزرگي براي رسيدن مديريت به اهداف خويش ميباشد.

مديريت ايمني

هدف از مديريت ايمني استقرار، اندازه گيري و ارزيابي عملکرد، روش ها و برنامه ها جهت شناسايي، تجزيه و تحليل ، تصحيح و بهبود مسائل مربوط به ايمني کارکنان که منجر به کاهش هزينه حوادث گردد. هدف سيستم مديريت ايمني، حصول اطمينان از اين است که سازمان چگونگي تاثير فعاليت هاي خود در زمينه ي بهداشت و ايمني را بشناسد و اندازه گيري هايي به منظور کنترل و بهبود آن تدوين

کند. اين اندازه گيري ها از طريق :

١- پايش و بازنگري عملکردها؛ ٢- اصلاح عدم تطابق هاي مشاهده شده در مميزيها انجام ميشود.

نکته حائز اهميت اين است که سيستم مديريت ايمني بايد بخشي از کل سيستم مديريت باشد و نه يک سيستم مجزا يا اضافي. اصول حاکم بر سيستم هاي مديريت ايمني و بهداشت شغلي شامل اصول پنجگانه به شرح ذيل مي باشد: ١- تعهد و خط مشي؛ ٢- طرح ريزي؛ ٣- اجرا و عمليات ؛ ٤- کنترل اندازه گيري و اقدام اصلاحي؛ ٥-بازنگري و بهبود (بازنگري مديريت ) اگر اصل ١ را به عنوان هدف گزاري کلي و ايجاد تعهد در مديريت و کارکنان سازمان قلمداد کنيم چهار اصل بعدي دقيقا مطابق چهار قدم چرخه يدمينگ ٢يعني برنامه ريزي ٣ ، اجرا٤ کنترل ٥و اقدام ٦ است . يکپارچه سازي سيستم هاي مديريت فوايدفراواني براي سازمان ها دارد که برخي از آنها عبارتند از: ــ صرفه جوئي در زمان و هزينه ؛ ــ استفاده بهتر از منابع ؛ ــ پرهيز از دوباره کاري؛

ــ دسترسي آسان تر به اطلاعات ؛

ــ ترکيب مميزيهاي مختلف .  

اهميت سيستم مديريت ايمني، بهداشت و محيط زيست

کيفيت و اثر بخشي سيستم مديريت ايمني، بهداشت و محيط زيست ، عامل حياتي و هم در تحقق اهداف سازمان در حوزة HSE است . پايين بودن اثر بخشي سيستم ها و بالا بودن هزينه هاي مورد نياز براي ارائه خدماتي حياتي نظير ايمني، بهداشت و محيط زيست در سازمان ها، باعث تلاش سازمان ها براي ارتقاء عملکرد سيستم هاي مختلف از جمله سيستم ايمني، بهداشت و محيط زيست شده است . در اهميت موضوع مديريت ايمني و بهداشت ، مي توان به گزارش کميته اجرايي ايمني و بهداشت انگليس (HSE) با عنوان هزينه هاي حوادث  ادعا شده اشاره کرد که هزينه اتفاقات منجر به حادثه به طور ميانگين ٣٧ درصد سود سالانه شرکت هاي حمل و نقل ، ٨/٥ درصد قيمت هر مناقصه براي شرکت هاي عمران و احداث و ٥ درصد هزينه هاي جاري يک بيمارستان را به خود اختصاص داده است . همچنين بر اساس داده هاي انجمن بين المللي ايمني ايالات متحده امريکا، در هر سال حدود ٢٢٠٠ مرگ و ٢٢٠٠٠٠ جراحت ناتوان بر اثر حوادث شغلي اتفاق مي افتد که موجب تحمل هزينه هاي قابل ملاحظه اي مي گردد همين امر ضرورت طراحي، گسترش و نهادينه ساختن سيستم هاي ايمني و بهداشت در سازمان ها را نمايش ميدهد، يکي ديگر از نکات مهم در حوزة مديريت ايمني و بهداشت شغلي، هزينه هاي حوادث ناشي از کار مي باشد، چنانکه اين هزينه ها در زمرة هزينه هاي غير اقتصادي قرار مي گيرد. اين هزينه مي تواند شامل نقش فيزيکي حادثه ، ديده ، هزينه هاي روحي وارد شده به خانواده و اطرافيان او و يا حتي هزينه هاي وارد شده به تعادل و انسجام موجود در کل جامعه باشد که با طراحي اثر بخش يک سيستم مديريتي براي ايمني، بهداشت و محيط زيست مي توان بسياري از اين هزينه ها را کاهش داد و حتي از طريق ايجاد برند و تصوير مثبت در ذهن مشتريان و ذينفعان به رشد ردآمدهاي سازمان نيز کمک کرد.

توجه به تحقق اهداف ، بهبود مستمر کيفيت خدمات ، تأمين رضايت مشتريان داخلي و خارجي و انجام هدفمند امور، توجه به عملکرد سيستم و مديريت آن را الزامي مي سازد، سيستم هاي مديريت ايزو و… نيز در راستاي برآورده کردن نيازهاي ياد شده توسعه يافته اند، هر کدام از سيستم هاي ياد شده حيطه هاي خاصي نظير کيفيت ، محيط زيست ، ايمني و بهداشت و غيره را پوشش مي دهند، هدف اساسي از استقراراينگونه سيستم ها، کسب اطمينان از مد نظر واقع شدن موارد اخير در استراتژي هاي هر سازمان مي باشد.

مدل مفهومي عوامل مؤثر بر ارتقاء سطح مهارت هاي مدير پروژه در اجراي محيطي ايمن

آموزش

محيط ارتقاء سطح مهارت بهره گيري از تجربه

ايمن هاي مدير پروژه

به کار گرفتن روش صحيح

روش تحقيق

روش مورد استفاده در تحقيق حاضر، روش توصيفي پيمايشي است و روش گردآوري اطلاعات روش کتابخانه اي و ميداني با استفاده از ابزار پرسشنامه مي باشد. همچنين جامعه آماري مورد مطالعه در پژوهش حاضر ٣٢٠ نفر از کارکنان يک پروژة کارگاهي است و از ميان اين جامعه ، حجم نمونه انتخابي ١٧٤ نفر است . يافته هاي اين مطالعه با توجه به آزمون هاي آماري و با استفاده از تحليل هاي اماري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است .

در اين قسمت ابتدا به بررسي نرمال بودن داده هاي موجود در اين مطالعه پرداخته مي شود. پس از بررسي انجام گرفته در مورد توزيع متغير مورد نظر به سراغ اثبات فرضيات مورد نظر رفته و متناسب با توزيع آن متغير، آزمون مناسب انتخاب مي شود.

ــ بررسي نرمال بودن متغيرها

با توجه به اين مسئله که توزيع متغيرهاي مورد آزمون به چه نحوي ميباشد؛ آزمون معتبر کلموگروف اسميرنوف به بررسي نرمال بودن پراکنش در متغيرهاي مورد آزمون مي پردازد. به منظور بررسي نرماليته دو فرض مورد نظر مي باشد و فرض صفر که بنابر تعريف فرضيه اي است که بر مبناي حاکم نبودن توزيع نرمال مي باشد. در مقابل آن فرض يک مي باشد که بر مبناي وجود توزيع نرمال در متغير مورد بحث مي باشد. توجه داشته باشيد که در انتخاب فرض صفر و فرض يک ، هيچ محدوديتي وجود نداشته و اين مفروضات بسته به خواست محقق مطرح مي شوند.

توجه به اين مسئله امري ضروري ميباشد که با توجه به اينکه آزمون در سطح احتمال ٩٥ درصد انجام مي پذيرد، مقدار سطح معناداري مورد قضاوت ٥ درصد مي باشد. به بياني ديگر سطوح معناداري کمتر از ٥ درصد در هر متغير نشان از تاييد فرض يک ميباشد و اين فرض يک به معناي تاييد توزيع نرمال در متغيرهاي ميباشد.

جدول (١) آزمون معتبر کلموگروف اسميرنوف

سطح آموزش بهره گيري از تجربه به کارگيري روش صحيح

.305 .326 .300 آماره آزمون

.000 .000 .000 سطح معناداري

٩٥ درصد ٩٥ درصد ٩٥ درصد سطح احتمال

H1 H1 H1 تاييد فرضيه

نرمال است نرمال است نرمال است وضعيت

با توجه به نتايج به دست آمده از آزمون کلموگروف اسميرنوف مشاهده مي شود که تمامي متغيرها در تاييد فرض يک و نرمال بودن توزيع هريک از اين متغيرها تاييد مي شود.

تحليل عاملي اکتشافي

به منظور برررسي ساختار دروني هريک از متغيرها استفاده از تحليل عاملي اکتشافي يکي از راههاي مناسب مي باشد. تحليل عاملي اکتشافي به کشف رابطه علي ميان دو متغير مي پردازد. با توجه به اين مسئله که بار عاملي را ملاکي براي قضاوت قرار ميدهد. بار عاملي يک پارامتر بسيار مهم مي باشد که با توجه به مقادير آن قضاوت مي شود. به بياني ديگر مقادير بار هاي عاملي مي تواند از مقدار صفر الي ١ باشد و در پاره اي از مواقع که بسيار نادر مي باشد اين مقدار به اعدادي بيشتر از ١ تبديل مي شود. توجه داشته باشيد هرچه رابطه علي ميان متغيرهاي قابل مشاهده و متغير نهان ساخته شده از طريق تشخيص نرم افزار بيشتر باشد، نشان دهنده اين مسئله مي باشد که رابطه علي قوي تري وجود دارد و بالعکس . همچنين تحليل عاملي راهي است براي بررسي پايايي پرسش نامه . به همين دليل به عنوان نتايج ثانويه ميتوان به اين مسئله نيز اشاره کرد که پرسش نامه مربوط به اين مطالعه که متغيرهاي نام برده تا بدين جا را در خود جاي داده بود، از پايايي برخوردار مي باشد. همچنين توجه به اين امر ضروري مي باشد که مقادير بار عاملي بيشتر از ٠,٦ مطلوب ميباشند و مقادير کمتر از آن از مطالعه مي بايست حذف شوند. اين ادامه به بررسي هريک از متغيرهاي موجود در اين مطالعه پرداخته مي شود.