ایمنی در فضای بسته چیست؟
در بسیاری از محیط های کاری، محوطه های محصوری وجود دارند که ممکن است خطرات بسیاری را برای افرادی که برای انجام کار به آنها وارد میشوند، پدید اورد. در بسیاری از موارد کارکنانی که به فضای بسته وارد می شوند ریسک مواجهه با خطرات متعددی از جمله گیر کردن در فضای بسته، غوطه ورشدن و مواجهه با هوای خطرناک را می پذیرند. فضاهای بسته به خودی خود ریسک گیر کردن را برای افراد بوجود می آورند اما کارکردن در فضای بسته ممکن است موجب شود تا افراد در معرض خطرات بیشتری قرارگیرند.
- فضای بسته: هر مخزن یا فضایی که
- راههای محدود و بسته شده برای ورود یا خروج داشته باشند.
- برای یا به منظوراشغال پيوسته توسط کارکنان طراحی نشده اند.
- به اندازه کافی بزرگ بوده و شکل آن به گونه ای است که فرد شاغل بتواند به لحاظ جسمانی وارد آن شده و در آن کار تعيين شده را انجام دهد.
- گاز زدایی: فرایند جمع آوری، اکسيد کردن یا رفع کردن گازها و بخارات خارج شده از یک مخزن به گونه ای که ميزان رهاسازی ترکيبات آلی فرار به داخل اتمسفر را در طی عمليات رهایش گاز و بخار به حداقل برساند یا از آن پيشگيری نماید.
- پاکسازی: روشی که به واسطه آن، آلاینده در یک فضای بسته با تزریق گازهای بی اثر نظير ازت یا نيتروژن، هليوم، دی اکسيدکربن و … جایگزین می گردد.
- اتمسفر خطرناک: اتمسفری که پتانسيل مواجهه ورود کننده ها با ریسک مرگ، ناتوانی، اختلال به توانایی برای نجات خود (فرار بدون کمک از یک فضای نيازمند دریافت پروانه کار)، صدمه یا بيماری مزمن بواسطه یک یا بيش از یک علل را داراست.
2- نمونه های فضاهای بسته
- مخازن
- تونل ها
- خندق ها
- هاضم ها
- ديگهاي بخار
- سيلوها (انبار غلات)
3- الزامات کار در فضاهای بسته
- شناسایی خطرات موجود در این فضاها
- حذف یا کنترل خطرات موجود در فضای بسته
- برقراری و اجرای دستورالعملهای دقيق ورود به درون فضای بسته
- آموزش کارکنان در مورد نحوه ی ورود ایمن به درون فضای بسته
- برنامه ریزی برای ایمن سازی فضایی که افراد به درون آن وارد خواهند شد.
4- ویژگیهای فضا های بسته ی نيازمند دریافت پروانه ورود
- اتمسفر فضای بسته حاوی ترکيب اتمسفری خطرناک بوده یا پتانسيل آلوده شدن را دارد.
- حاوی موادی است که ممکن است فرد وارد شده به فضا در آن فرو رفته یا دفن یا غرق شود.
- از نظر شکل فيزیکی به گونه ای است که ممکن است فرد وارده شده در آن گير افتاده یا خفه شود.
- دارای خطرات ایمنی یا سایر تهدیدات برای سلامتی افراد است که میتواند حيات یا سلامت وارد شونده به فضای بسته را در معرض خطر قرار دهد.
5- طرح واکنش در شرایط اضطراری
این طرح شامل:
- تدوین طرح واکنش اضطراری قبل از ورود به فضاهای بسته
- تهيه دستورالعمل نجات متناسب با سناریوهای پيش بينی شده
- شروع بکار تيم امداد و نجات وقتی‌که وارد شدگان به فضای بسته نياز به کمک دارند.
- بیان مراحل نجات ایمن در همه روشهای اجرایی یا دستورالعملهای ورود به فضای بسته
- دارا بودن آگاهی لازم تيم امداد و نجات باید برای مقابله با شرایط اضطراری و داشتن تجهيزات و تکنيکهای مناسب
6- طرح تخليه فضای بسته
- تخلیه ضروری فضای بسته
- تخليه باید از ایمن ترین و سریع ترین مسيرصورت گيرد.
- در صورتی که افراد در حين کار در فضای بسته دچار آسيب جزئی شوند.
- در صورتی که هشدارهای پایش هوا نشان دهنده حضور یک آلاینده در اتمسفر فضای بسته باشد.
- در صورتی که فرد شاغل متوجه خطری شد، باید همه اعضاء تيم یا فرد مراقب را از خطر و یا دليل تخليه، ماهيت آسيب و مسير تخليه مطلع سازد.
7- طرح امداد و نجات
یک طرح نجات کامل شامل موارد ذیل است:
- روشهای ارتباطات
- یک تيم نجات کشيک
- لباس و تجهيزات حفاظتی
- گزینه ها برای تهویه بيشتر
- وسایل نقليه اضطراری در دسترس
8- خطرات ایمنی و بهداشتی فضاهای بسته
- خطرات اتمسفری
- فيومها (دمه ها)
- گردوغبارهای خطرناک
- گازها و بخارات سمّی (خفگی آورها و … )
- خطرات فيزیکی
- سر و صدای زیاد
- دمای بيش از حد
- روشنایی نامناسب
- اشعه های یونيزان
- خطرات بيولوژیکی
این خطرات شامل قارچها، کپکها و انگلها می باشند.
- خطرات ارگونوميکی
این خطرات شامل پوسچرها یا وضعيتهای بدنی نامناسب و… می باشد.
9- ارزیابی ریسک فضاهای بسته
ارزیابی ریسک توسط تیم ارزیابی زیر انجام می شود:
- مسئول HSE
- مسئول تاسیسات
- سرپرست انجام کار
- مسئول بهره برداری
10- شرایط ورود به فضاهای بسته
- داشتن آموزش لازم
- داشتن پروانه کار لازم
- مناسب بودن دریچه ورود برای عبور افراد
- تجهيزات مکانيکی قفل گذاری شده باشند (Lock Out)
- مطمئن بودن از اقدامات لازم جهت تهویه پيوسته فضای بسته
11- جداسازی منابع انرژی
مجاورت با منابع انرژی مخاطره آميز است این عوامل شامل
- علل عمده آسيب
- فعال شدن تجهيزات الکتریکی یا مکانيکی
- رها شدن مواد به واسطه خطوط لوله متصل شده به فضای بسته
- اجرای برنامه قفل و برچسب زنی قبل از ورود
- همه مدارهای الکتریکی قطع شود.
- فقط افراد آموزش دیده باید عمليات قفل زنی/برچسب زنی را انجام دهند.
- تجهيزات مکانيکی که ارتباط را به صورت فيزیکی قطع میکنند، قفل زده شوند.
12- سطوح قابل قبول اتمسفر برای ورود
شرایط قابل قبول برای ورود به فضای بسته
- محتوای اکسيژن فضای بسته برای ورود نرمال باشد.
- در صورت انجام کار گرم در فضای بسته، غلظت بخارات قابل اشتعال باید کمتر از5% حد اشتعال پایين باشد.
- در صورتی که اتمسفر قابل اشتعال یا قابل انفجار است، انجام کار در فضای بسته به وسيله خنثی سازی توسط گاز بی اثر (نظير نيتروژن) انجام میگيرد.
13- تهویه در فضاهای بسته
روشهای متفاوتی برای تهویه یک فضای بسته وجود دارد، که بستگی به موارد زیر دارد
- منبع جبران و یا توليد هوا
- گازهایی که باید تخليه شوند
- اندازه، ساختار و شکل دریچه های باز فضای بسته
14- تجهيزات حفاظت فردی و جمعی
اولویت نخست کنترل خطرات در فضاهای بسته
- استفاده از روشهای کنترلی موثرتر مانند: حذف خطر، جایگزینی، محدود کردن خطر، برخی دیگر ازروشهای کنترل مهندسی مانند سيستمهای تهویه
- تجهيزات و لباس حفاظتی از قبيل
- محافظ سر، محافظ شنوایی، محافظ دست، محافظ پا، محافظ بدن
- محافظ سيستم تنفسی، کمربند ایمنی، طناب نجات، هارنس، وسایل حمل مکانيکی
15- توانايى هاى جسمانى مورد نياز براى كار ايمن در فضاهاى بسته
افرادى كه قرار است در فضاهاى بسته كار كنند، بايد از شرايط زير برخوردار باشند
- توانايى عضلانى اسكلتى مناسب
- برخورداری از شنوايى مناسب جهت شنيدن علائم هشداردهنده شنوايى
- برخورداری از قدرت بينايى مناسب جهت ديد كافى در روشنايى كم
- از صلاحيت پزشكى مناسب جهت استفاده از رسپيراتور برخوردار باشد.
16- موارد منع از كار در فضاهاى بسته و محدود
- ديابت وابسته به انسولين
- فشارخون بالا وكنترل نشده
- ترس بيمار گونه از فضاهاى بسته
- سابقه صرع وتشنج، Faintو هرگونه اختلال هوشيارى در 12 ماه گذشته
- هرگونه مشكل يا ضعف عضلانى اسكلتى در بالا و پايين رفتن از پله و نردبان و استفاده از ابزار و تجهيزات
