چشم به عنوان يكي از مهم ترين ابزار هاي ارتباطي فرد با محيط پيرامون خويش، نقش مهمي در ادراك و كارايي و حفظ ايمني افراد در محيط‌هاي شغلي ايفا مي‌كند. به همين دليل يكي از ضروري ترين بخش هاي معاينات پيش از استخدام و دوره اي طب کار هم چنين معاينات باز گشت به كار پس از حوادث منجر به آسيب چشم و سر، بررسي ويژگي‌هاي بينايي فرد مي‌باشد. مطالعات زيادي در راستاي تعيين رابطه بين نقائص بينايي و بروز حوادث انجام شده است. در بررسي هاي صورت گرفته مشخص شده كه تقريبا 1/3 كارگران استاندارد هاي لازم بينايي شغل مورد نظر را ندارند و در مطالعه ديگري كه در جمعيت بزرگي از كارگران در آمريكا انجام شد مشخص شد كه افرادي كه استاندارد هاي لازم بينايي آن شغل را ندارند 20 درصد بيشتر از سايرين دچار حادثه مي شوند. در بررسي مورد- شاهدي ديگري نيز نتايج نشان داد افرادي كه زير استانداردهاي لازم بينايي هستند بيشتر دچار حوادث جدي در محيط كاري مي‌شوند. آن چه كه در كل از مطالعات حاصل مي‌شود همگي اشاره به اين موضوع مي‌كنند كه حفظ استانداردهاي بينايي وي‍ژه هر مهارت، يكي از مهم ترين قسمت هاي هر برنامه پيشگيري از حوادث شغلي مي باشد.

اهميت ارزيابي بينايي در طي معاينات طب کار براي كارگر و كارفرما شامل موارد زير مي‌باشد.

1-       ارزيابي پيش از استخدام و دوره‌اي افراد از نظر كفايت بينايي باعث مي‌شود افرادي كه نقص بينايي غير قابل درمان دارند در مشاغلي قرار بگيرند كه متناسب با توانايي ايشان است.

2-       بهبود وضيت بينايي باعث بهبود كارايي و توليد، كاهش حوادث و در نتيجه كاهش هزينه ها و غيبت از كار مي‌شود.

3-       ثبت جزييات بينايي كارگر در بدو استخدام، پايه اي براي ارزيابي مشكلات پس از حوادث و يا بيماري‌هاي شغلي مي‌‌باشد كه در مبحث پرداخت ديه و غرامت كاربرد فراوان دارد.

4-       نقائص بينايي با گذر زمان معمولا به سمت بدتر شدن مي‌روند و با معاينات دوره‌اي و كشف اين موارد و برقراري تناسب بين فرد و كارباعث ارتقاء كارايي فرد و سيستم مي‌شود.

بر اساس مطالب ذكر شده ارزيابي توانايي‌هاي بينايي افراد به عنوان قسمتي از معاينه كامل چشم و يا استفاده از متدهاي غربالگري در كليه مشاغل توصيه مي‌شود و اولين قدم در اين راه تعيين استاندارد هاي بينايي براي هر شغل مي‌باشد كه به اين منظور بايد هر مهارت مورد ارزيابي و آناليز دقيق قرار بگيرد.

 تعيين استاندارد هاي بينايي:

مهارت‌هاي مختلف، نيازهاي مختلف بينايي را مي‌طلبد و فرد داوطلب براي شغل مذكور بايد استاندارد‌هاي لازم را داشته باشد. مهمترين اين وي‍ژگي‌ها شامل حدت بينايي، ميدان بينايي، قدرت افتراق رنگ‌ها، ديد عمق و درك كنتراست مي‌باشد كه بر اساس شغل نياز به هر كدام از اين مختصات بينايي متفاوت مي‌باشد.

 حدت بينايي :

تعيين حدت بينايي ،اندازه‌گيري توانايي فرد براي ديدن اجسام ثابت با كنتراست بالا مي‌باشد و نقص آن به معني از دست دادن توانايي ديدن تصاوير به صورت واضح مي‌باشد. حدت بينايي توسط فاكتورهايي از قبيل نور، كنتراست، رنگ،مدت زمان ديد، درخشندگي، اشكالات انكساري، اندازه مردمك، توجه ،هوش، خستگي، حالات هيجاني،كدورت قرنيه، لنز و زجاجيه، بيماري‌هاي شبكيه و عصب بينايي مانند رتينوپاتي ديابتي، گلوكوم و كوريورتينيت قرار مي‌گيرد. 

حدت بينايي اكثرا توسط چارت‌هاي اسنلن اندازه‌گيري مي شود كه براي سنجش بينايي دور و نزديك طراحي شده است و نتيجه به صورت يك كسر ارائه مي‌شود. به عنوان مثال ديد 20/40 به اين معنا مي‌باشد كه كوچكترين تصوير قابل تشخيص توسط فرد آزمايش شده دو برابر اندازه استاندارد مي‌باشد به عبارتي ديگر خط مذكور توسط فرد با بينايي نرمال در فاصله 40 فوتي قابل تشخيص مي‌باشد در حالي كه فرد مورد نظر آن را در فاصله 20 فوتي مي‌تواند بخواند.

حدت بينايي به عنوان شاخص اوليه ارزيابي صحت بينايي فرد در نظر گرفته مي‌شود اما بايد به اين نكته توجه داشت كه حدت بينايي تنها ديد مركزي را ارزيابي مي‌كند و ساير شرايطي كه قسمت هاي محيطي شبكيه را در گير مي‌كند نشان نمي‌دهد. بنابراين حدت بينايي تنها يكي از شاخص‌ها بوده و نبايد به سلامت كلي چشم و بينايي اطلاق شود.  

 ميدان بينايي:

در فرد سالم با بينايي دو چشمي محدوده نرمال ميدان بينايي 190 درجه افقي و 120 درجه عمودي مي‌باشد. در شبكيه فوآ مسئول ديد مركزي بوده و حداكثر حساسيت بينايي نسبت به جسم ثابت وخواندن و شناسايي اجسام در اين ناحيه مي‌باشد. اما درك حركت، تعقيب هدف و تداوم توجه همگي نيازمند ديد محيطي دقيق مي‌باشند كه اطلاعات بينايي آن از طريق نواحي اطراف فووا (پارا فووال) به مغز ارسال مي‌شود.

شايع‌ترين علل محدود كننده ميدان بينايي شامل كاتاراكت (آب مرواريد)، گلوكوم (آب سياه)، اختلالات شبكيه و سن مي‌باشد. شيوع كاهش ميدان بينايي در سنين 60-16 سالگي در حدود 3.5-3 درصد بوده در حاليكه بالاي سن 65 سال به 13 درصد مي‌رسد. بيشتر بيماراني كه دچار اختلالات ديد محيطي  و ميدان بينايي هستند ديد مركزي مناسب را حفظ مي‌كنند.   

 درك كنتراست:

تصاوير قبل از اينكه از پس زمينه خود غير قابل افتراق شوند تا چه حد مي‌توانند محو شوند؟ اجسام تنها با كنتراست كافي از پس زمينه خود قابل افتراق مي‌باشند و ارزيابي توانايي چشم براي ديدن اجسام با كنتراست پايين يك فاكتور حساس جهت ارزيابي سيستم بينايي افراد مي‌باشد. در بسياري از موارد مانند آب مرواريد قبل از اينكه حدت بينايي تحت تاثير واقع شود حساسيت كنتراست كاهش پيدا مي‌كند. شرايطي كه باعث كاهش حساسيت كنتراست مي‌شوند شامل كاتاراكت (آب مرواريد)، گلوكوم (آب سياه)، آمبليوپي (تنبلي چشم)، د‍‍‍ژنراسيون ماكولا، كراتوكونوس و نوريت اپتيك مي‌باشد.

در بالغين حساسيت كنتراست توسط چارت‌هايي با نوارهاي روشن و تاريك مورد بررسي قرار مي گيرد كه هرچه نوارها به هم نزديك‌تر مي‌شوند كنتراست بين نوارها كاهش پيدا مي‌كند. آن چه كاربرد باليني حساسيت كنتراست رابه خصوص در زمينه‌هاي شغلي قابل تامل مي‌كند عدم وجود استاندارد هاي تعريف شده مي‌باشد.

ديد عمق :

درك ابعاد يك جسم درديد دو چشمي نسبت به ديد تك چشمي بيشتر مي‌باشد. محل قرارگيري هر چشم در جمجمه نسبت به چشم ديگر متفاوت است در نتيجه شبكيه در هر چشم تصوير تصوير متفاوتي – هر چند اندك – نسبت به چشم مقابل دريافت مي‌كند و در نهايت وقتي اين دو تصوير با هم در مغز ادغام مي‌شود درک فرد از عمق و ابعاد آن جسم افزايش پيدا مي‌كند. درك عمق در مشاغلي ازقبيل كاركنان بازرسي، اپراتور ماشين‌ها و تجهيزات متحرك اهميت  خاص خود را پيدا مي‌كند.  

ديد رنگ:

سلول‌هاي شبكيه‌اي مسوول ديد رنگي مخروط‌هاي rod و con مي‌باشد. مخروط‌هاي Con در بخش مركزي شبكيه قرار داشته و حاوي پيگمان‌هاي رنگي آبي، قرمز و سبز مي‌باشند اما مخروطي هاي rod خارج از بخش مركزي شبكيه بوده و در نور كم فعال مي‌باشند.

اختلالات افتراق رنگ به دو صورت ارثي و اكتسابي مي‌باشند. موارد ارثي بيشتر اختلال در تشخيص رنگ هاي سبز-قرمز را دارند در حاليكه در موارد اكتسابي بيشتر طيف رنگي زرد-آبي تحت تاثير قرار مي‌گيرد. از علل ايجاد كننده موارد اكتسابي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

–          داروها مانند آنتي بيوتك ها، دارو هاي شيمي درماني، دارو هاي قلبي عروقي و ضد مالاريا

–          گلوكوم

–          رتينوپاتي ديابتي

–          رتينوپاتي هايپرتانسيو

–          كاتاراكت

–          مواجهات شغلي: تولوئن، حلال ها، فرمالدئيد و PCE مصرفي در خشكشويي ها 

اختلالات ديد رنگ به دو گروه عمده تقسيم مي شود:

1-       آنومالوس

2-       دي كروماس

در نوع آنومالوس اختلال حساسيت مخروطي‌ها در يك يا دو فتوپيگمان وجود دارد و دو حالت با ضعف غالب سبز و يا ضعف غالب قرمز تعريف شده است و آن چه در جمعيت شيوع بيشتري دارد نوع اول يا همان deuteranope (green week) مي‌باشد اما در نوع دي كروماس فقدان كامل يك فتوپيگمان را داريم كه اين نوع نادر بوده و كمتر از يك درصد موارد را شامل مي شود.

تست هاي متعددي جهت غربالگري اختلالات ديد رنگ ارثي و اكتسابي وجود دارد. ايشي هارا يكي از تست‌هايي است كه به وفور استفاده مي‌شود و اختلالات سبز-قرمز را نشان مي‌دهد. اين تست شدت اختلال را نشان نمي‌دهد و با توجه به اين نكته كه در انواع شغلي اختلالات ديد رنگي ناشي از مواجهات محيط كار بيشترطيف رنگ زرد-آبي متاثر مي شوند جهت غربالگري در محيط هاي شغلي با مواجهات ذكر شده كارايي لازم را ندارد.

 ليست استاندارد هاي بينايي براي مشاغل مختلف تعريف شده و در دسترس مي‌باشد. اما از آن جا كه  مشاغل بسيار متعدد بوده و روش هاي گوناگوني جهت انجام آنها در نقاط مختلف دنيا استفاده مي شود در بسياري از مواقع لازم است كه هر مهارت به طور جداگانه توسط متخصصين امرمورد آناليز قرار بگيرد تا نياز هاي بينايي مورد نظر را بتوان به دست آورد. در آناليز شغلي بايد نكاتي مورد توجه قرار گيرد كه اهم ان در جدول زيرنمايش داده شده است.

 پس از آناليز شغل با توجه بر نياز هاي بينايي آن، مي‌توان استاندارد آن را تدوين كرده و از آن به عنوان راهنما جهت استفاده در برقراري تناسب شغل با فرد استفاده كرد.

نوشته شده توسط “دکتر لیلا سادات بهاءالدینی متخصص طب کار ” 

مرکز تخصصی طب کار ایمن پژوهان پارس با مجوز رسمی از دانشگاه علوم پزشکی البرز ،با بهره گیری از کادری مجرب و با نظارت مستقیم متخصص طب کار و بیماری های شغلی آماده ارائه خدمات تخصصی طب کار با بالاترین کیفیت ممکنه و کوتاه ترین زمان می باشد