در محیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا کارگران در معرض مخاطرات مختلف قرار دارند. به تناسب رشد روزافزون تکنولوژي، این خطرات و آسیب‌ها به صورت بالقوه رو به گسترش هستند. منشاء تمامی حوادث از دو حالت خارج نیست، یا حوادث به دلیل وجود شرایط نا ایمن پدید آمده‌اند و یا اعمال ناایمن موجب بروز حوادث می‌شوند.
یکی از مشکلات مهم صنایع، به خصوص در کشورهای در حال توسعه مشکلات ایمنی و بهداشتی پرسنل شاغل در صنایع میباشد. به کارگیری روش‌های مناسب ارزیابی ریسک، اقدامات فنی و مدیریتی لازم جهت کنترل یا به حداقل رساندن احتمال وقوع حوادث و کاهش اثرت آن‌ها می‌تواند خسارات را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. در این گزارش به ارزیابی ریسک کارخانه تولید پلاستیک به روش FMEA پرداخته شده است.
تاریخچه FMEA
روش تجزیه و تحلیل عوامل شکست و آثار آن سابقه 40 ساله دارد. استفاده از Failure mode and effect analysis) FMEA) برای اولین بار در دهه 1960 در صنایع هوا و فضای آمریکا جهت ساخت سفینه آپولوی 11 در ناسای آمریکا مشاهده شده است و پس از آن در دهه 1970 و 1980 برای موسسات اتمی بکار رفت. ضمن اینکه از سال 1977 به بعد برای صنایع خودروسازی نیز بکار گرفته شد. از سال 2000 تا کنون این روش یکی از پرکاربردترین روش های ارزیابی ریسک در تمامی صنایع می باشد.
آشنایی با FMEA
در FMEA سه موضوع مهم را باید در نظر گرفت:
- Occurance احتمال وقوع
- Severity شدت خطر
- Detect احتمال کشف
- احتمال وقوع: احتمال یا به عبارتی دیگر شمارش تعداد شکست ها نسبت به تعداد انجام فرآیند.
- شدت خطر: ارزیابی و سنجش نتیجه شکست (البته اگر به وقوع بپیوند). شدت، یک مقیاس ارزیابی است که جدی بودن اثر یک شکست را در صورت ایجاد آن تعریف می کند.
- تشخیص: احتمال تشخیص شکست قبل از آن که اثر وقوع آن مشخص شود. ارزش یا رتبه تشخیص وابسته به جریان کنترل است. تشخیص، توانائی کنترل برای یافتن علت و مکانیزم شکست هاست.
رتبه | شدت اثر | شرح |
10 | خطرناک ـ بدون هشدار | وخامت تاسف بار مثل خطر مرگ ، تخریب کامل |
9 | خطرناک ـ با هشدار | وخامت تاسف بار اما همراه با هشدار است |
8 | خیلی زیاد | وخامت جبران ناپذیر است- عدم توانایی انجام وظیفه اصلی |
7 | زیاد | وخامت زیاد همانند آتش گرفتن تجهیزات |
6 | متوسط | وخامت زیاد نیست مانند ضرب دیدگی |
5 | کم | ضرب دیدگی ، مسمومیت خفیف غذای |
4 | خیلی کم | وخامت خیلی کم است ولی بیشتر افراد آن را احساس می‌کنند |
3 | اثرات جزئی | اثرات جزئی بر جا می‌گذارد مثل خراش دست هنگام تراشکاری |
2 | اثرات خیلی جزئی | اثرات خیلی جزئی دارد |
1 | بدون اثر | اثری مشاهده نمی‌شود |
جدول شدت خطر
نحوه محاسبه RPN
این نمره حاصل ضرب سه عدد شدت، احتمال وقوع و احتمال کشف است.
معیار : احتمال کشف خطر | قابلیت کشف | رتبه |
هیچ کنترلی وجود ندارد و یا در صورت وجود قادر به کشف خطر بالقوه نیست | مطلقاً هیچ | 10 |
احتمال خیلی ناچیزی دارد که با کنترل های موجود خطر ردیابی و آشکار شود | خیلی ناچیز | 9 |
احتمال ناچیزی دارد که با کنترل های موجود خطر ردیابی و آشکار شود | ناچیز | 8 |
احتمالی خیلی کمی دارد که با کنترل های موجود خطر ردیابی و آشکار شود | خیلی کم | 7 |
احتمال کمی دارد که با کنترل های موجود خطر ردیابی و آشکار شود | کم | 6 |
در نیمی از موارد محتمل است که با کنترل موجود خطر بالقوه ردیابی و آشکار شود | متوسط | 5 |
احتمال نسبتاً زیادی وجود دارد که با کنترل موجود خطر بالقوه ردیابی و آشکار شود | نسبتاً زیاد | 4 |
احتمال زیادی وجود دارد که با کنترل موجود خطر بالقوه ردیابی و آشکار شود | زیاد | 3 |
احتمال خیلی زیاد وجود دارد | خیلی زیاد | 2 |
تقریباً بطور حتم با کنترلهای موجود خطر بالقوه ردیابی و آشکار می شود. | تقریباً حتمی | 1 |
جدول احتمال کشف
احتمال وقوع:
- امتیاز 9 زیاد – خطرهای تکراری 1 در 8 مورد
- امتیاز 7 متوسط – خطرهای مورد 1 در 80 مورد
- امتیاز 4 کم – خطرهای نسبتا نادر 1 در 15000
- امتیاز 2 بعید – خطر نامحتمل است
